Ý NGHĨA CỦA SIÊU ÂM ĐỐI VỚI NGƯỜI CÓ THAI 3 THÁNG ĐẦU HOẶC NGHI NGỜ CÓ THAI

Bs T.H.Hải

 Trong bài viết này, chúng tôi phân tích những lợi ích của việc chẩn đoán sớm, và những hệ lụy nếu không được chẩn đoán sớm đối với người phụ nữ có thai, hay nghi ngờ có thai để quý độc giả tham khảo.

Tình trạng có thai là trứng được thụ tinh bởi tinh trùng, thường ở 1/3 ngoài của vòi trứng (theo cách gọi của y học), phát triển thành hợp bào, rồi phôi bào, và di chuyển về làm tổ ở tử cung (dạ con). Trước khi làm tổ, phôi bào đã sản xuất ra bê- ta HCG, một nội tiết tố đặc trưng của thai (vì vậy được sử dụng để chẩn đoán thai). Tuy nhiên, sau khi phôi làm tổ, hợp bào nuôi mới sản xuất đủ beta HCG, để có thể xét nghiệm được từ máu mẹ (khoảng 6 – 8 ngày kể từ sau phóng noãn - tức rụng trứng). Để có được lượng beta HCG thải qua nước tiểu, đủ làm cho que thử thai nhanh cho kết quả dương tính, mất thêm khoảng 1 – 2 tuần nữa. Về mặt hình ảnh, sau khi thụ tinh 2 tuần tức 4 tuần theo kinh cuối (KC), và theo siêu âm (SÂ), phôi và thành phần phụ trợ mới xâm nhập được vào niêm mạc tử cung và làm tổ, kích thước chỉ 1 mm, đến 3 mm vào cuối tuần. Đây là thời điểm trùng với kỳ kinh mới, sự xâm nhập trên lại có thể gây xuất huyết ở âm đạo, nên dễ nhầm với có kinh, là 1 trong số nguyên nhân khiến người phụ nữ chủ quan không đi khám thai hay SÂ sớm. Lúc này, SÂ âm đạo có thể thấy túi thai, nhưng chưa thể khẳng định là thai, vì chưa có hình ảnh đặc hiệu cho thai - là túi noãn hoàng (Yolk sac - Yo). Sang tuần thứ 3 (tuần 5 theo SÂ và KC) có thể thấy Yo, thì khẳng định được đó là thai đã làm tổ trong tử cung. Thêm 1 tuần sau nữa thì có thể thấy phôi thai và tim thai trên SÂ. (Tính tuần là tương đối, vì đầu tuần và cuối tuần có thể khác nhau, cuối tuần này với đầu tuần kế lại có thể gần như nhau).

*Chẩn đoán tình trạng có thai sớm dựa vào nhiều yếu tố, nhưng BS thường dựa vào 2 yếu tố khách quan nhất, chính xác nhất là xác định có beta HCG trong cơ thể người phụ nữ không, (thường bằng nhúng que thử thai nhanh trong nước tiểu, đôi khi BS phải dựa vào xét nghiệm máu) và SÂ (SÂ 2D bụng, hoặc SÂ âm đạo). Beta HCG giúp BS khẳng định tình trạng mang thai của người phụ nữ, còn SÂ mang lại nhiều ý nghĩa hơn. Sau đây, mời quý độc giả hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ý nghĩa thông dụng của SÂ trong chẩn đoán thai sớm, hoặc thai 3 tháng đầu.

*Trước hết ta cần biết tuổi thai tính theo SÂ, hay theo KC lớn hơn 2 tuần so với tuổi thai thật (từ ngày có thụ tinh). Đây là quy ước của các nhà chuyên môn.

*SÂ sớm để biết vị trí thai làm tổ: mặc dù thử beta HCG cho biết đã có tình trạng mang thai, song cũng cần SÂ để khẳng định chắc chắn có thai hay không, vì không phải mọi trường hợp thử beta HCG đều cho kết quả đúng và rõ ràng, hơn nữa SÂ còn phát hiện thai làm tổ ở vị trí có an toàn không. Chẳng hạn nếu thai nằm ngoài tử cung, hay thai nằm ở vết mổ cũ (ở người có vết mổ cũ), thì cần phải được BS can thiệp sớm, cho dù người phụ nữ này có mong con hay không. Các trường hợp này rất nguy hiểm cho tính mạng người phụ nữ, nếu xảy ra biến chứng do phát hiện hay can thiệp muộn. Mặt khác, nếu được mổ cấp cứu kịp thời khi thai ngoài tử cung vỡ, thai bám vết mổ cũ vỡ, thì cũng gây tổn hại sức khỏe và tốn kém tiền bạc hơn nhiều, so với việc điều trị khi được phát hiện sớm.

*SÂ sớm để biết tuổi thai: SÂ thai sớm là cơ hội để dự đoán ngày sanh chính xác nhất, vì thai càng lớn dự đoán ngày sanh càng sai lệch nhiều. Việc biết tuổi thai giai đoạn này còn giúp BS theo dõi sự phát triển của thai, dễ dàng phân biệt các trường hợp thai suy dinh dưỡng, kém phát triển, hay quá to ở các giai đoạn sau của thai kỳ. Mặt khác, tuổi thai ở giai đoạn này cũng giúp cho BS có quyết định chấm dứt thai kỳ đúng và có lợi nhất cho mẹ và bé nếu chẳng may có sự cố trong quá trình thai nghén như : dọa sanh non, thai già tháng, ối vỡ non, tiền sản giật, hay tiểu đường ...vv. Đối với phụ nữ có thai ngoài ý muốn, việc SÂ sớm để biết tuổi thai giúp cho BS tư vấn phương pháp bỏ thai thích hợp, kịp thời, tránh nguy hiểm và tốn kém cho người phụ nữ khi phải bỏ thai to.

*SÂ sớm để biết số lượng thai: đối với người mong con, nếu đa thai mà được SÂ phát hiện sớm, sẽ giúp người phụ nữ có cơ hội quyết định việc chỉ nên giữ lại mấy thai để sanh, vì kỹ thuật giảm thai chỉ có thể thực hiện được khi thai còn nhỏ, khoảng 7 – 8 tuần tuổi trở lại. Nếu phát hiện quá muộn, thai phụ phải đối mặt với lựa chọn: hoặc nuôi cả, hoặc bỏ toàn bộ các thai đang có. Đối với người không mong con, phát hiện sớm đa thai giúp lựa chọn đúng phương pháp bỏ thai an toàn và ít tốn kém.

*SÂ sớm để phát hiện sớm thai bệnh lý: như thai lưu, trứng trống, và đặc biệt là thai trứng, ung thư tế bào nuôi… đây là các thai bệnh đe dọa tính mạng mẹ, cần được điều trị sớm, kịp thời. Hơn nữa nếu phát hiện muộn, khó tránh được các hệ lụy lâu dài như một số trường hợp phải cắt dạ con, một số khác phải chờ đợi thời gian dài, nhiều năm sau mới được phép có thai lại…vv.

* SÂ sớm giúp phát hiện sớm một số dị tật thai không thể sửa chữa được: như thai vô sọ, não thất duy nhất, nang bạch huyết vùng cổ… Các trường hợp này, BS sẽ tư vấn để xử lý sớm, tránh tai biến, biến chứng khi xử lý quá muộn, hay tránh ảnh hưởng đến tâm lý thai phụ khi phải nhìn thấy đứa trẻ dị dạng lúc thai đã lớn.

* SÂ sớm còn giúp Bs xác định được thời điểm đo độ mờ da gáy, và đo một số thông số khác, để tính nguy cơ mắc các dị tật bẩm sinh do rối loạn nhiễm sắc thể cho bé, vì 1 số trường hợp khi đi SÂ thai lần đầu thì đã quá trễ để có thể đo độ mờ da gáy.